Rabu, 21 Oktober 2015


Pidarta

Basa Bali Pinaka Piranti Ngerajegang Budaya Bali

Om Swastyastu,

Suksma aturang titiang ring pangénter acara antuk galah sane katiba ring padewékan titiang - Majeng angga panuréksa sane banget mustikayang titiang - Ida dané pamekas para yowana pamilet sane tresna sihin titiang Sadurung titiang maatur-atur lugrayang titiang ngturang rasa angayu bagia majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, riantukan sangkaning asung kerta wara Nugrahan Ida, titiang asapunika taler Ida dané sareng sami sida kasidan mapupul iriki, ngamiletin lomba dharma wecana puniki. Dumadak pamargi asapuniki sayan limbak kawéntenannyané, wastu sida Basa Bali punika sayan ajeg anggen ngukuhang Budaya Bali Ida Dane sane wangiang titiang, ring galahé sane becik puniki titiang pacang ngaturang dharma wecana sane mamurda “Basa Bali Pinaka Piranti ngerajegang Budaya Bali”. 
Maka Pamahbah atur titiang mabuat titiang ngturang ring pamiarsa sami indik kawéntenan Basa Bali sane yukti mataksu anggen ngukuhang Budaya Bali. Budaya Bali sane kasumbung sakéng dumun ngantos mangkin punika tan ja lian wantah basa Bali sane dados akah pancer. Makéh para janané sakéng dura negara rauh ka Bali. Punika tan ja lian antuk kelangen ipuné indik kawéntenan Budaya Bali sane jati-jati ngegaokin manah ipun. Pulo Bali sane cenik gilik, tur asri kaimbaang sekadi sekar pudak sane ngawetuang ambu miik ngalub nylupsup ka dura negara. Pulo Bali sekadi anak luh jegég mangayang-ngayang sekadi Sanghyang Ratih tedun nyekala. Ring Basa Sangupati Salukat kaunggahang olih Sang pengawi sakadi asapuniki “ Rakyan Sang kadi Mega ring sasih kapat lengeng asemu raras tininghalan” Artos ipun sakadi gulem ring sasih kapaté banget ngagobin tur banget ngenyudin manah sang ngatonang. Riantuk kawéntenané sakadi asapunika makéh para wikané ngicénin parab pulo Bali punika antuk parab sane madurgama sakadi pulo Dewata, pulo Sorga, pulo Nusa Damai, pulo Seribu Pura miwah parab sane lianan. Parab punika kaicénin antuk kaangoban ipun ring pulo Bali sane yukti-yukti ngicénin santa rasa. Sami rumasa shanti. Ida dané para pamiarsa sami sane banget kusumayang titiang Ngawit pulo Bali kamanggehang dados genah tatujom wisata utama ring Indonésia, pariwisata Bali sayan-sayan kasumbung ring dura negara. Membah torisé rauh ka Bali masesanjan ngawinang Pulo Bali punika masunaran antuk dolar ngawinang parajanané ring Bali prasida ngemangguhang kasukertan. Sami kemajuan pariwisata punika Budaya Bali sane kalintang adiluhung. Budaya Bali punika banget mataksu yan samian kadasarin antuk basa Bali. Manut titiang Pariwisata Bali pacang nénten maarti utawi nénten mapikenoh yéning nénten kadasarin antuk Budaya bali sane kaakah pancerin antuk Basa Bali. Napi malih Guru Wisésa sampun ngemanggehang Bali wantah ngemargiang pariwisata Budaya, dadosné budaya banget mabuat anggén ngukuhang Pariwisata. Sakéwanten wénten pitakén titiang ring pamiarsa sami, yéning asapunika kawéntenan Basa Baliné ngajegang Budaya Bali sampunké iraga sami ngicén genah sane utama ring kawéntenan Basa Bali?. Sampun ké iraga eling kawéntenan bali sakadi mangkin punika Basa Bali taler sane ngawinang?. Ida Dané sareng sami sane kusumayang titiang Pitakén sane aturang titiang iwau titiang taler sane pacang nyawis. Manut titiang karma Baliné mangkin akidik pisan ngawigunayang Basa Bali. Manut baos kadi mangkin Basa Bali kari dimarjinalkan utawi dipinggirkan. Krama Bali mangkin rumasa lek ipun mabasa Bali. Wénten malih sane ngawinang manah titiang ajerih pamekas ring para yowana ipun rumasa wong desa utawi kampungan yening nganggen Basa bali rikala mabebaosan. Asapunika taler I biang lan I aji daweg pianak ipun kari alit sampun ngangge basa Indonésia kaanggen mabebaosan sadina-dina, panadosné saking generasi ka generasi sane ngawigunayang basa bali sayan rered. Ida dané para pamiarsa sami sane banget kusumayang titiang….... Yéning iraga kedeh mikukuhang basa Bali punika boya ja sangkaning rasa sukuime kadaerahan. Sakewanten tatujon sane pinih utama nyujatiang raga, kasujatian identitas diri dados manusa Bali. Iraga anak Bali, ngoyong di Bali tusing lantas iraga bisa mabasa Bali apa men orahang. Basa Bali prasida dados piranti tali pangiket nunggilang sesamén manusa Bali yadiastun lian warnan miwah wangsa. Asapunika taler Basa Bali dados Basa ibu, duaning malarapan antuk basa Bali puniki I biang prasida ngicénin I pianak tatuladan miwah papelajahan sané kapertama miwah utama. Malarapan antuk basa Bali puniki alit-alité uning ring tata karma duaning ring basa Bali puniki wénten anggah ungguhing basa sakadi andap, sor, madya miwah singgih. Ida dané para pamiarsa sami pamekas para yowana Yadiastun asapunika pikobet sane karasayang ring aab awor tan pawates puniki, iraga pamekas para yowana nénten dados nyerah kalah tan mapelawanan, kari wénten galah anggén midabdabin mangda basa Bali sida nglimbak tur ngawetuang ambu miik saha sida numbuhang rasa bangga ring soang-soang krama Bali. Wénten makudang-kudang pamargi sakadi : 1. Ngawigunayang basa Bali rikala mabebaosan ring jero, ring desa pakraman utawi ring dija magenah. Yéning basa Bali punika sampun sering kawigunayang sinah sida pacang nglimbak. 2. Siaran TV pamekas TV local mangda nyiarang tayangan budaya sane nganggén basa Bali. 3. Koran taler mangda ngunggahang artikel sane nganggén basa Bali. 4. Utsaha ngawéntenang pacentokan sakadi mangkin puniki taler sinalih tunggil utsaha ngerajegang basa Bali. 5. Ring para yowana tunasang titiang ping banget sampunang pisan rumasa kémad nganggén basa Bali rikala mabebaosan. Yéning kadi asapunika utsaha sane kamargiang, titiang pastikayang basa Bali pacang sayan miik. Sakéwanten yéning iraga lipia engsap ring basa Bali sane adiluhung puniki pacang ical. Yéning Yowana Baliné nénten maduwe rasa jengah tur sutindih ring basa Bali, dasa tiban sane pacang rawuh iraga wantah ningeh orta kémanten indik kamiikan budaya Baline. “Kita tinggal mengenang puing-puing keindahan budaya Bali”, asapunika yening aturang antuk basa Indonésia Ida dané sane wangiang titiang pamekas para yowana Sadurung titiang puputang daging dharma wecana puniki jagi cutetang titiang: 1. Budaya Bali sane ngangobin puniki wantah keakah pancerin antuk basa Bali sane ketami saking dumun. 2. Mangda prasida basa Bali punika nglimbak sapatutné sami krama Bali mangda numbuhang rasa bangga ngawigunayang basa Bali. 3. Sané dados pewaris utama nglimbakang basa Bali puniki wantah para yowana, antuk punika ngiring icalang rasa kemadé mebasa Bali tur ngiring wigunayang sarahin-rahina rikala mabebaosan ngiring cihnayang atuk parilaksana duaning sastra taler maosang, “Tuhu ikang ujar yan tan magawé hita wasana dudu ngaran”, yadiastun makéh uning jeroning bebaos nanging tan kayun nyihnayang antuk parilaksana bobab kocap jadmané sakadi asapunika. Yadiastu tan tuhu ikang ujar yan magawe hita wasana sadu ngaran, yadiastun yan uning jeroning bebaos nanging kayun nyihnayang antuk parilaksana punika sane kabaos sadu. Ida dané pamiarsa sami sane wangiang titiang Kadi asapunika titiang prasida ngaturang dharma wecana janten sampun makéh atur titiang sane nénten manut ring arsan iida dané antuk punika titiang nunas pangampura. Pangaptin titiang napi sane aturang titiang iwau wéten pikenoh ipun ring sajeroning mikukuhang basa Bali anggén ngerajegang budaya Bali Dumadak manah sane becik rauh sakéng ayatur désa Puputang titiang antuk parama Shantih 

 Om Shantih, Shantih, Shantih, Om 


 `Nelebin Basa Bali Pinaka Jalaran Ngerajegang Budaya Bali`

Om Swastyastu,

 Matur suksma majeng ring ugrawakya utawi pangenter acara antuk galah sane kapaica ring sikian titiang. Pinih rihin, ngiring ngaturang pangayu bagia majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, sangkaning pasuecan Ida iraga prasida mapupul iriki tur ngamolihang kerahayuan lan kerahajengan. 1. Majeng ring angga panureksa sane kusumayang titiang. 2. Para pamilet sane wangiang titiang, 3. Taler rauh ring ida dane sareng sami sane tresna sihin titiang. Ring galah sane becik puniki rasa angayu bagia pisan manah titiang, duaning prasida nyarengin acara lomba dharma wecana puniki. Sios ring punika malarapan antuk acara puniki titiang prasida melajahang dewek tur nincapang pangeweruhan. Ri tepengane sekadi mangkin titiang jagi ngaturang dharma wecana sane mamurda “Nelebin Basa Bali Pinaka Jalaran Ngarajegang Budaya Bali”. Ida dane sane wangiang titiang, ring tanah Bali puniki iraga embas pinaka pabesen ring Ida Hyang Prama Kawi, majalaran iraga numadi dados jadma Bali, patut ngupapira tetamian saking leluhur iraga. Nenten ja wenten sios wantah warisan budaya baline, pamekas basa lan sastra baline sane dahat kasumbung ring jagat puniki. Punika mawinan sapunapi antuk ngawerdiang ping kalih nglimbakang basa bali punika, pamekas iraga pinaka yowana mangda saking mangkin sayan seneng malajahin utawi nelebin basa baline punika. Santukan basa bali pinaka basa daerah sane kawigunannyane dahating akeh ring jagat puniki. Duaning titiang naenin miragi wenten anak matumbasan ring pasar mebebaosan kadi puniki “ Buk, baju ini berapa harganya?”, Punika minab pinaka basa sane ketah lumrah iraga pireng ri tepengan aab kadi mangkine. Napi mawinan asapunika? Minab iraga sane nruenang kimud nganggen basa bali ring aab kadi mangkin, sane ngaryanang sayan sue sayan ngidikang anake mababaosan nganggen basa Bali. Tios kadi kahanan ring dumun, basa bali punika pinaka sarana sane pinih utama kaanggen mababaosan. Yening mangkin wenten anak lian matumbasan kadi iwawu ngangge basa bali sekadi puniki “ Buk, kuaca puniki kuda ajine?” pastika sampun lian antuk iraga miragi, wenten manah nuldul tatkala miragi bebaosan punika riantukan basa bali punika dahating luih tur manut ring tata titi basanyane madue pangargan sane mautama. Ida dane sareng sami, malih sampun sane katempuh olih pamerintah minakadi, ngeranjingang basa bali punika ring pendidikan formal, ring sang mraga wisesa pinaka murdaning jagat, taler nglaksanayang Utsawa Dharma Gita nyabran warsa. Punika kalaksanayang nenten ja sios wantah kaanggen ngarajegang basa ping kalih budaya baline. Yening asapunika utsaha pamerintahe, iraga nenten dados tan eling antuk kabecikan lan kawigunan basa ping kalih budaya baline sane luih punika. Sios ring punika, ring Bali pemerintah sampun ngewentenang kampus sane madaging jurusan basa Bali, silih sinunggil ring Undiksha Singaraja sane pangaptinnyane tamat saking irika mangda prasida dados pangamong utawi dados guru basa bali sane pinaka generasi penerus yowana bali sane ngicen paplajahan ring pratisentana iraga. Ida dane sareng sami sane wangiang titiang, sane mangkin sapunapi mangda ngawit dewek padidi dumun mautsaha nganggen basa bali nyantos prasida ngiyusin anak tiosan ngangge basa bali, yen kadi punika sapunapi,…..sumanggup minab? Santukan punika patut biasayang ngawit dewek padidi, ring kulawarga, nyantos ring pasawitran tegarang ngangge basa bali, indayang mangkin laksanayang apang nenten raos ajeg bali punika nenten ja wantah label kemaon, beh……..sami ajeg bali…., ajeg bali…., ajeg bali…latah ngeraosang ajeg bali. Nanging sujatine nenten wenten utsaha napi-napi… dija ka genahang lek atine yening kahanane kadi punika. Raga saking bali nenten prasida mabasa bali, minab kaucap bali oplosan. Mungguing asapunika ngiring mangkin iraga sareng sami nguratiang, ngalaksanayang tur nganggen basa bali druene mangda tan nemu malih kahanan kadi iwau. Malarapan antuk galah sane becik puniki, titiang banget mapingapti ring ida dane sami pamekasne para yowana mangda nelebin basa bali mangda prasida ngarajegang budaya bali puniki. Ida dane sareng sami sane kusumayang titiang wantah asapunika sane prasida aturang titiang ring tepengane mangkin, cutet atur titiang ngiring sareng sami ngawit mangkin tunggilang kayune ring sajeroning ngawerdiang ping kalih nglimbakang basa bali druwene, mangda prasida kapanggih napi sane kaaptiang iraga sareng sami. Prade wenten ring sajeroning atur titiang iwau manawi kruna utawi luir sane tan munggah ring kayun ida dane sami, tan lali titiang nunas geng rena sinampura. Maka wesananing atur, puputang titiang antuk ngaturang parama santih. 

“ Om Santih, Santih, Santih, Om”